اصول اکوتوریسم
طبیعت – محور
اکوتوریسم به محیط طبیعی وابسته است؛ این محیط طبیعی ممکن است تعدادی شاخصه فرهنگی نیز داشته باشد. حفاظت از محیط طبیعی برای توسعه این بخش، حیاتی است.
پایدار از لحاظ بوم‌شناختی
تمام اَشکال اکوتوریسم باید از حیث بوم‌شناختی پایدار باشند و در محیطی طبیعی انجام شوند. البته این کار از فعالیتی به فعالیت دیگر متغیر است.
آموزنده از زیست بوم شناختی
آموزش و تفسیر محیط زیست جزء ویژگیهای متمایز و اساسی اکوتوریسم است. اکوتوریست‌ها انتظار دارند درباره چگونگی حفاظت از زیست بوم را آموزش ببینند.
سودآور برای جامعه محلی
طرح‌های اکوتوریسم باید با مشارکت جامعه محلی انجام شوند تا از این طریق اجتماع و محیط زیست سود برده و کیفیت تجربه گردشگران نیز بهبود یابد.
رضایت‌بخش برای گردشگران
پایداری آینده صنعت اکوتوریسم به رضایت بازدیدکننده از تجربه و همچنین تأمین ایمنی وابستگی دارد.
تمام طرح‌های توسعه اکوتوریسم باید به این ۵ اصل پایبند باشند. البته، در عمل با توجه به “سخت” یا “نرم” بودن نوع فعالیت، میزان تأکید نیز تغییر می‌کند. گروه‌های کوچک به انجام گونه‌های سخت اکوتوریسم مبادرت می‌ورزند؛ آنها برای مدتی طولانی در محیط‌های دورافتاده می‌مانند و معمولاً سراغ فعالیت‌هایی می‌روند که از لحاظ جسمی و روانی دشوار هستند. اکوتوریست‌های سخت انتظار وجود زیرساخت‌های گردشگری را ندارند و عموماً خوداتکا هستند.
بالعکس، اکوتوریسم نرم به گردشگری انبوه نزدیک‌تر است. سفرهای کوتاه، فعالیت‌های غیرچالشی، و محیطی نسبتاً راحت با تسهیلات حمایتی از ویژگیهای اکوتوریسم نرم است. بنابراینف پیوستار حاصل، از گونه‌های سخت اکوتوریسم به گونه‌های نرم و از تجربه عمیق و در گیر به سمت تماس‌های سطحی و منفعل‌تر حرکت می‌کند. صنعت اکوتوریسم از ۳ بخش وسیع تشکیل شده است: تورگردانان، اقامت‌گاه‌های زیست‌محیطی و جاذبه‌های اکوتوریستی در حوزه تورگردانی، افزایش قابل توجهی در تدارک تورهای اکوتوریستی حاصل شده است. تورگردانان باید به ۵ اصل بالا متعهد باشند و یکی از مجموعه قوانین رفتاری که منحصراً برای اکوتوریسم تدوین شده است را راهنمای عمل خویش قرار دهند. در سال‌های اخیر محبوبیت اقامت‌گاه‌های زیست‌محیطی نیز افزایش یافته است. این مکان‌ها از حیث راحتی دارای سطوح متفاوتی هستند و عموماً در مجاورت محیط‌های حفاظت شده قرار دارند و به سبک و با مصالح محلی ساخته می‌شوند و از ساختمان‌ها و فناوری‌های سبز بهره می‌گیرند. این اقامت‌گاه‌ها معمولاً در مالکیت اجتماعات و کارآفرینان محلی هستند.
جاذبه‌های اکوتوریستی برای تسهیل دسترسی گردشگران به محیط‌های حفاظت شده توسعه یافته‌اند؛ این جاذبه‌ها در بین اکوتوریست‌های طرف نرم‌تر پیوستار از محبوبیت بالایی برخوردارند. نمونه‌ای از این جاذبه‌های اکوتوریستی مسیرهای بالای درختان است که به بازدیدکنندگان امکان می‌دهند تا جنگل‌های بارانی را بدون فرسایش سطح جنگل تجربه کنند. یکی از مسائل کلیدی در تدارک محصولات اکوتوریسم، مقوله کنترل کیفیت است. اکوتوریست چگونه می‌تواند مطمئن شود که تورگردان یا اقامت‌گاه زیست‌محیطی، اصول اکوتوریسم را رعایت می‌کند؟ صنعت اکوتوریسم فعال‌ترین بخش گردشگری در به‌کارگیری سازوکارهای کنترل کیفیت بوده است. شاهد این مدعا طرح‌های ابتکاری کنترل کیفیت فراوانی است که برای کل صنعت اکوتوریسم و زیربخش‌های آن ارائه شده است.
برای مثال، می‌توان به گروه‌های کوچکی از تورگردانان فعال در مناطق قطب جنوب اشاره کرد. برآورد فونت و باکلی در سال ۲۰۰۱ میلادی نشان داد که بیش از ۲۶۰ طرح داوطلبانه این‌چنینی وجود دارد. البته، فراوانی این طرح‌ها سبب سردرگمی مصرف‌کنندگان شده است. مشارکت‌کنندگان در یک پیمایش بیان کردند که فراوانی استانداردها و عناوین زیست‌محیطی سبب گشته تا شناسایی برنامه‌های مناسب و مجاز گواهینامه‌دهی بسیار دشوار شود. احتمالاً مشهورترین و معتبرترین برنامه، برنامه‌ی گواهینامه‌دهی محیط زیست استرالیا است که توسط سازمان اکوتوریسم استرالیا اداره می‌شود و از سال ۱۹۹۶ میلادی در حال فعالیت است. این برنامه در حال حاضر یک استاندارد بین‌المللی برای اکوتوریسم تلقی می‌شود که از استرالیا به سایر نقاط جهان عرضه شده است.
تورگردانان، عرضه‌کنندگان محل‌های اقامت و جاذبه‌ها می‌توانند برای دریافت اعتبارنامه اقدام کنند. دریافت این اعتبارنامه در گرو رعایت ۸ اصل محوری است که هر اصل، خود دارای شاخص‌های مقدماتی و پیشرفته است. یک محصول اکوتوریستی برای دریافت اعتبارنامه باید معیارهای مقدماتی را به‌طور ۱۰۰ درصد رعایت کند. علاوه بر این، تورگردانانی که می‌خواهند اعتبارنامه پیشرفته دریافت کنند باید حداقل ۷۵ درصد از معیارهای پیشرفته را رعایت نمایند. در مدت ۳ سالی که اعتبارنامه دارای اعتبار است تورگردانان ممیزی می‌شوند. تورگردانانِ دارای اعتبارنامه می‌توانند از نشان تجاری این سازمان استفاده کنند. به گفته اکوتوریسم استرالیا، این نشان تجاری : یک برند شناخته شده جهانی است که به مسافران کمک می‌کند تا تورها، جاذبه‌ها، سفرهای تفریحی یا اقامت‌گاه‌های واقعی و اصیلی را انتخاب و تجربه کنند که از حیث زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی پایدار هستند. برنامه گواهینامه‌دهی محیط زیست به مسافران اطمینان می‌دهد که محصولِ دارای گواهینامه، تعهدی قوی و مدبرانه به اِعمال رویه‌های پایدار داشته و تجارب گردشگریِ طبیعت‌محور با کیفیتی را به آنان عرضه می‌کند.علی‌رغم الزامات اخلاقی و تلاش‌های قابل تحسین در راستای تدوین استانداردی جهانی، اکوتوریسم همچنان از سوی گروهی از منتقدان به‌عنوان مفهومی مشکل‌ساز تلقی می‌شود.
ویژگیهای معمول اکوتوریست‌ها حاکی از آن است که این نوع گردشگری مورد علاقه مصرف‌کنندگانی نسبتاً متمول، تحصیل کرده و از طبقه متوسط است که به جای داشتن باورهایی ژرف به حفاظت از محیط، تنها به‌دنبال متمایز کردن خود از گردشگران انبوه هستند. بنابراین، این گروه به جای داشتن نگرانی در مورد محیط، به جایگاه اجتماعی‌ای می‌اندیشند که این‌گونه تجارب تعطیلاتی عجیب و غریب برای آنان به ارمغان می‌آورد. صنعت گردشگری در فعالیت‌های بازاریابی خود برای چنین تعطیلاتی، این مهم را به خوبی درک کرده است. برایان ویلر منتقد این اکوتوریست‌های خودمحور است و می‌پرسد: چرا اکوتوریسم همواره در مقصدهای دورافتاده اتفاق می‌افتد و نیازمند پروازهای بین‌المللی است ؟ اکوتوریست‌ها (و شرکت‌های به اصطلاح دوستدار محیط زیست) که بسیار نگرانند تا رفتار به ظاهر حساسی در قبال محیط زیستِ آسیب‌پذیر مقصد داشته باشند معمولاً چنین دغدغه‌ای نسبت به کل محیط ندارند… در این‌جا راحتی بر وجدان تقدم می‌گیرد – رفتن به فرودگاه با ماشین و سوار جامبو جت شدن را به سختی می‌توان در چارچوب ارزش‌های زیست‌محیطی قرار داد. تناقض اکوتوریسم ریشه در این حقیقت دارد که با محبوب‌تر و عمومی‌تر شدن آن، عرضه‌اش نیز مشکل‌تر می‌شود.
باید توجه داشت که در بطن اکوتوریسم، توسعه کوچک مقیاس و تورهای کوچک قرار دارند. هرچند با رشد اکوتوریسم دست‌یابی به این اهداف دشوار می‌شود ولی غیرممکن نیست (www.zistboom.com).
