قرآنی به خط محمودسلطانی، 1420/ 823، مجموعه ناصرخلیلی، مأخذ(شایسته‌فر،1388). 37
تصویر3-7: قرآن ابراهیم سلطان، به خط ثلث، 827ه. ق، مأخذ(شاهارهای آستان قدس رضوی). 38
تصویر3-8: قرآنی به خط نسخ، شیراز، پانزذهم/نهم، موزه متروپولیتن، مأخذ(شایسته‌فر،1388). 39
تصویر3-9: قرآن تک جلدی هرات، 832-957، مجموعه ناصرخلیلی، مأخذ(خلیلی،1381). 40
تصویر3-10: قرآنی به خط ریحان وکتابت ابراهیم سلطان، موزه پارس، مأخذ(شایسته‌فر،1388). 41
تصویر3-11: قرآنی به خط نسخ عبدالسلام بن حسام الدین، 1432/ 836، (کتابخانه مجلس شورای اسلامی). 42
تصویر3-12: قرآنی به خط هبدالله طباخ هروی، 1441/845، پانزدهم/ نهم، مأخذ(شاهکارهای آستان قدس رضوی).. 43
تصویر3-13: قرآنی به خط نسخ، سده پانزدهم/نهم، مجموعه فریرگالری،مأخذ(شایسته‌فر،1388). 44
تصویر3-14: قرآنی به خط محمدبن عمران الحنفی، 1468/868، کتابخانه چستربیتی، مأخذ(همان). 45
تصویر3-15: نسخه قرآن با13جزء، 1465/870، موزه ملی،مأخذ(همان). 46
تصویر3-16: قرآنی به خط ثلث، سده پانزدهم/نهم، گنجینه قرآن،مأخذ(شاهکارهای آستان قدس). 47
تصویر3-17: قرآنی به خط ثلث، واقف شیخم سوداگر، گنجینه قرآن،مأخذ(همان). 48
تصویر3-18: قرآنی به خط نسخ وثلث، واقف محمد معصوم کیسی اردوبادی، گنجینه قرآن،(همان). 49
تصویر3-19: قرآنی به خط محقق، کاتب و واقف نامعلوم، گنجینه قرآن،مأخذ(همان). 50
تصویر3-20: قرآنی به خط عبدالله مروارید، گنجینه قرآن، (گلچین معانی، 1347: 171). 50
تصویر3-21: نسخه قرآن با 40ونیم جزء، سده پانزدهم/ نهم، مأخذ(موزه ملی ایران). 51
تصویر3-22: نسخه قرآن با13جزء، رقم علاءالدین، مأخذ(موزه ملی ایران). 52
تصویر3-23: قرآنی به خط محقق، سده چهاردهم- پانزذهم/ هشتم- نهم، موزه رضاعباسی، مأخذ(شایسته فر1388). 53
تصویر3-25: قرآنی به خط نسخ، سده چهاردهم- پانزدهم/ هشتم- نهم، کتابخانه‌استانه مقدسه قم، مأخذ(همان). 54
تصویر3-24: قرآنی به خط محقق، ثلث ونسخ، سده چهاردهم-پانردهم/هشتم- نهم، موزه رضاعباسی،(همان). 54
تصویر3-26: قرآنی به خط ثلث، سده پانزدهم/ نهم، کتابخانه ‌آستانه مقدسه قم، (همان). 55
تصویر3-27: قرآن به خط نسخ، سده نهم هجری، مجموعه ناصرخلیلی،مأخذ(خلیلی،1381). 56
تصویر3-28: قرآنی به خط ریحان، سده پانزدهم/نهم، موسسه هنر دیترویت،مأخذ(شایسته‌فر،1388). 57
تصویر3-29: صفحه‌ای تزئینی ازگلچینی برای اسکندرسلطان، شیراز813ه ق، مجموعه گلبنکیان، (پوپ، 1384: 556) 60
تصویر3-30: همام تبریزی، 816 ق، احتمالاً بغداد، کتابخانه ملی فرانسه، (ریشار، 1383: 73). 61
تصویر3-31: سه دیوان، 820ق، احتمالاً شیراز، کتابخانه ملی فرانسه، (ریشار، 1383: 75). 62
تصویر3-32: تذهیب صفحه آغاز، ظفرنامه تیموری، کاخ گلستان (شاهکارهای نگارگری، 1390: 96) 63
تصویر3-33: صفحه آغازین کلیله و دمنه، نصرالله منشی، 833 ق، توپقاپوسرای استانبول، (lentz, 1989) 65
تصویر3-35: شمسه تقدیم شاهنامه بایسنقری، (شاهکارهای نگارگری) 66
تصویر3-34: شکارگاه، شاهنامه بایسنقری، (شاهکارهای نگارگری). 66
تصویر3-36: صفحه آغاز، شاهنامه ابراهیم سلطان، 833ق، (متقالچی، 1389). 68
تصویر3-37: سرلوح، دیوان امیرخسرو دهلوی، شیراز، (ریشار، 1383: 114). 69
تصویر3-38: سرلوح، معراج‌نامه شاهرخی، (سگای، 1385: 33) 70
تصویر3-39: شمسه آغاز، خسرو وشیرین نظامی، کتابخانه ملی فرانسه، (Suleiman, 1982). 72
تصویر3-40: صفحه مزدوج مذهب، کلیات سعدی، هرات، 866ق، (ریشار، 1383: 92). 74
تصویر3-41: صفحه نخست، سبحه‌الابرار، 890ق، کاخ گلستان، (Suleiman, 1982). 75
تصویر4-1: صفحه آغاز، قرآن تک جلدی هرات، مجموعه ناصرخلیلی،(خلیلی،1381). 79
تصویر4-2: صفحه فهرست، قرآن تک جلدی هرات، مجموعه ناصرخلیلی،(خلیلی،1381) 79
تصویر4-3: طرح خطی صفحات آغازین وفهرست سور قرآن تک جلدی هرات، مجموعه ناصرخلیلی،(منبع نگارنده) 80
تصویر4-4: صفحه افتتاح، قرآن ابراهیم سلطان، 833ه. ق، (شاهکارهای آستان قدس رضوی). 81
تصویر4-5: صفحه آغازین، قرآن قرن نهم، کتابخانه چستربیتی، (lentz & lowry,1989,). 82
تصویر4-6: صفحه افتتاح، قرآن 845 ه. ق، (lentz & lowry,1989,). 83
تصویر4-7: کتیبه‌های مزدوج در فهرست قرآن تک جلدی‌هرات، مجموعه ناصرخلیلی،(منبع نگارنده). 84
تصویر4-8: کتیبه‌های مزدوج درصفحات افتتاح قرآن هرات، مجموعه ناصرخلیلی،(نگارنده). 84
تصویر4-9: کتیبه صفحه‌اول، قرآن ابراهیم سلطان، قرن نهم، (نگارنده). 86
تصویر4-10: سرسوره متعلق به قرآن ابراهیم سلطان، قرن نهم، (شاهکارهای آستان قدس). 86
تصویر4-11: کتیبه صفحه افتتاح قرآن، قرن نهم، کاتب محمدشیرازی، (شاهکارهای‌آستان قدس). 87
تصویر4-12: کتیبه صفحات میانی قرآن، قرن نهم، کاتب محمدشیرازی، (شاهکارهای آستان قدس). 87
تصویر4-14: کتیبه قرآن، قرن نهم، واقف محمدمعصوم کیسی‌اردوبادی، (شاهکارهای آستان قدس). 88
تصویر4-13: کتیبه صفحه افتتاح قرآن، قرن نهم، واقف شیخم سوداگر، (نگارنده). 88
تصویر4-15: کتیبه سرسوره دار، مکتب شیراز، قرن نهم، (شاهکارهای آستان قدس). 89
تصویر4-16: کتیبه صفحه اول، قرآن قرن نهم، (شاهکارهای آستان قدس). 90
تصویر4-17: تزیینات فضای درون متن قرآن 845 ه. ق، خط عبدالله طباخ هروی (شاهکارهای آستان قدس). 91
تصویر4-18: تزیینات درون متن، قرآن قرن نهم، (شاهکارهای آستان قدس). 92
تصویر4-19: فضای درون متن، کاتب زین‌العابدین بن محمدکاتب‌الشیرازی، (شاهکارهای آستان قدس). 93
تصویر4-20: تزیینات درون متن، قرآنی به خط نسخ و ثلث، (شاهکارهای آستان قدس). 93
تصویر4-21: تزیینات درون متن، قرآن ابراهیم سلطان،(شاهکارهای آستان قدس رضوی،1392). 94
تصویر4-22: نمونه‌هایی از شمسه های درون متنی یا پایان آیاتی از قرآن های دوره تیموری، (منبع نگارنده). 95
تصویر4-23: حاشیه مادر، صفحه فهرست قرآن تک جلدی هرات، مجموعه ناصرخلیلی. 97
تصویر4-24: طرح خطی از حاشیه مزین به نقوش کتیبه‌دار، صفحه فهرست و افتتاح قرآن تک جلدی هرات. 97
تصویر4-27: حاشیه همگام، قرآن تک جلدی هرات. 98
تصویر4-25: حاشیه صفحات افتتاح، قرآن تک جلدی هرات 98
تصویر4-26: حاشیه صفحات فهرست، قرآن تک جلدی هرات. 98
تصویر4-29: حاشیه قرآن، واقف شیخم سوداگر، (همان). 99
تصویر4-28: حاشیه قرآن ابراهیم سلطان، 833 ه. ق، (شاهکارهای آستان قدس،1392). 99
تصویر4-30: حاشیه، قرآن 845 ه. ق، کاتب عبدالله طباخ هروی، (همان). 100
تصویر4-31: حاشیه مزین، قرآن قرن نهم، (همان). 101
تصویر4-32: حاشیه مزین، قرآن مکتب هرات، (شاهکارهای آستان قدس،1392). 101
تصویر4-33: حاشیه مزین، قرآن مکتب شیراز، (شاهکارهای آستان قدس،1392). 102
تصویر4-34: نمونه‌هایی از شمسه و نشانهای تزیینی، (نگارنده). 103
تصویر4-35: صفحه ترقیمه، قرآن ابراهیم سلطان، (شاهکارهای آستان قدس). 104
تصویر4-36: فرم کلی و تقسیم بندی شده صفحه‌ارایی تیموری،(نگارنده). 104
تصویر4-37: صفحه‌ارایی قرآن های پنج قسمتی (نگارنده) 105
تصویر4-38: صفحه تمام تذهیب، اصول بن اثیرجامی، هرات، 839ه ق، (lentz‌&‌lowry. 1989,200). 107
تصویر4-39: صفحه تمام تذهیب دیوان قاسم، ایران، 863ه ق، (lentz&lowry. 1989,248). 107
تصویر4-40: شمسه تقدیم، شاهنامه بایسنقری، (سمسار،1376). 108
تصویر4-41: شمسه تقدیم، سبحه‌الاابرار، هرات، 890 ه. ق، (Suleiman,1982). 109
تصویر4-42: شمسه تقدیم، دیوان قاسم، 863ه. ق، (lentz&lowry. 1989,249). 109
تصویر4-43: شمسه تقدیم، دیوان امیرخسرو دهلوی، 834ه. ق، (lentz&lowry. 1989,138). 110
تصویر4-44: صفحه آغاز، سبحه‌الابرار، قرن نهم، (suleiman,1982). 111
تصویر4-45: صفحه آغاز، شاهنامه بایسنقری، (سمسار،1376). 112
تصویر4-46: صفحه آغاز، کلیله و دمنه، ابوالمعالی، 833ه. ق، (lentz&lowry. 1989,82). 113
تصویر4-47: بوستان سعدی، هرات، 893ه. ق، (lentz&lowry. 1989,190) 114
تصویر4-48: کلیله و دمنه، ابوالمعالی، 833ه. ق، (lentz&lowry. 1989,82) 115
تصویر4-49: کتیبه بالای متن، سه دیوان، احتمالاً شیراز، (ریشار، 1383: 75). 116
تصویر4-50: کلیات سعدی، احتمالاً هرات، 866ه. ق، (ریشار، 1383: 92). 116
تصویر4-51: منتخب اشعارفارسی، هرات (؟)، حدود 885ه. ق، (ریشار، 1383: 98) 117
تصویر4-54: بوستان سعدی، هرات، 893ه. ق، (lentz&lowry. 1989,237). 118
تصویر4-52: دیوان امیرخسرو دهلوی، احتمالاً شیراز، (ریشار، 1383: 114) 118
تصویر4-53: دیوان امیرخسرودهلوی، احتمالاً شیراز، (lentz&lowry. 1989,73). 118
تصویر4-55: دوصفحه از شاهنامه فردوسی، احتمالاً هرات، (lentz&lowry. 1989,128). 119
تصویر4-56: تذهیب حاشیه، بوستان سعدی، هرات، 893ه. ق، (lentz&lowry. 1989,237). 120
تصویر 4-58: حاشیه مزین، دیوان قاسم، 863ه. ق، (lentz&lowry. 1989,248). 121
تصویر4-57: حاشیه مزین، سبحه‌الابرار، هرات، (Suleiman,1982). 121
تصویر4-59: تتمه‌الکتاب شاهنامه، قرن نهم، موزه ملک. 122
تصویر1: طرح رنگ و طلاگذاری شده 135
تصویر2: طرح قلم‌گیری شده و رنگ زمینه 136
تصویر3: طرحی از مراحل پایانی اثر 136
تصویر4: طرح نهایی شمسه 137
تصویر5: طراحی16⅟ از شمسه 138
تصویر6: طرح قلم‌گیری اولیه با رنگ قهوه‌ای 138
تصویر7: طرح طلاگذاری شده شمسه 139
تصویر9: طرح رنگ شده گلها و قلم‌گیری شده شمسه 140
تصویر8: طرح رنگ‌گذاری شمسه 140
تصویر10: طرح رنگ شده زمینه شمسه 141
تصویر12: طرح شرفه شمسه 142
تصویر11: طرح ساخت و ساز شمسه 142
تصویر13: طرح نهایی شمسه 143
تصویر14: تذهیب صفحه‌ای از خمسه نظامی، متعلق به قرن نهم هجری 144
تصویر 15: اتودهای طرح شماره3 145
تصویر16: طرح کامل شده کارشماره3 145
تصویر17: طرح طلاگذاری کارشماره3 146
تصویر18: مرحله رنگ‌گذاری کارشماره3 147
تصویر19: مرحله رنگ‌گذاری کارشماره 3 147
تصویر20: اتود شرفه برای کار شماره3 148
تصویر22: اتود های کارشماره4 150
تصویر21: طرح اصلی، کارشماره4 150
تصویر23: طرح مدادی کارشماره4 151
تصویر24: شروع رنگ‌گذاری کارشماره4 151
تصویر25: مرحله رنگ‌گذاری کارشماره4 152
تصویر26: مراحل رنگ‌گذاری کارشماره 4 152
تصویر28: مراحل رنگ‌گذاری کارشماره 4 153
تصویر27: مراحل رنگ‌گذاری کارشماره 4 153
تصویر29: مراحل رنگ‌گذاری کارشماره 4 154
مقدمه:
در ابتدای دوران اسلامی و با توجه به ارزش کتاب به ویژه قرآن، کار تزیین اوراق و جلد آنها مورد توجه هنرمندان مسلمان قرار گرفت و حاشیه، صفحات، سرفصل‌ها، و سرلوح‌ها با استفاده از انواع اسلیمی‌ها، ختایی‌ها و نقوش هندسی به صورتی زیبا تزیین می‌شد. شایان ذکر است که این تزیینات در دوره‌ی تیموری با مشخصاتی منحصر به ‌فرد و با صورتی منظم، منسجم و قدرتمند در صفحه آرایی کتب و عمدتاً در غالب مکاتب هرات و شیراز جلوه‌گر می‌شده است.
با توجه به مطالعات و تحقیقات انجام گرفته در رابطه با تذهیب نسخ به نظر می رسدکه عمده تحقیقات و رساله ها در ایران بر تذهیب‌های قرآنی و در دوره‌های مختلف هنری ایران متمرکز شده اند و کمتر به تذهیب‌های غیرقرآنی توجه شده است. در این رساله تلاش بر این است تا علاوه بر مطالعه ویژگی های نسخ قرآنی تذهیب شده در دوره‌ی تیموری به تذهیب های غیرقرآنی این دوره که از رونق چشمگیری برخورداربوده اند نیز پرداخته شود و به این ترتیب به مقایسه تطبیقی بین ساختارهای بکار رفته در دو نوع تذهیب فوق الذکر پرداخته شود.
برای انجام این رساله نگارنده درپنج فصل مجزا به تعریف، توصیف، تطبیق و تحلیل مکاتب تذهیب دوره تیموری پرداخته است.
درفصل اول این پژوهش به کلیات پژوهش و عناوینی