مَرفوع: مصدر عربی، نعت مفعولی از رفع، قصد برداشتن بر والی. (اقرب)
هَیهات: اسم فعل عربی، دور است. (منتهی)
مِزاح: مصدر عربی، ظرافت در گفتار. (لغ)
متغیّر شدن: مصدر مرکب، تغییر کردن، دیگرگون گردیدن. (لغ)
اِمضاء: مصدر عربی، اجرا کردن، عمل کردن، روان گردیدن فرمان. (لغ)
قاضِب: صفت عربی، قاطع، بران، برنده. (منتهی)
سیف قاضب: شمشیر بران. (لغ)
هیهات هیهات … : به هیچ وجه نمیتوان این کار را انجام داد، در حالیکه، فرم گفتاری حضرت خان نسبت به آن گروه (قزاق) تغییر کرده، و عزمش که بسیار قاطع است، بر انتقام استوار گردیده. و اگر کسی بخواهد در مورد صلح با قزاق با خان صحبتی کند، باعث میشود که خان با خود او جنگ و دعوا کند.
تقریب: ر.ک ص۴۹/ س۱۰٫
هر کس که به … : هر کس با فامیل و خویشاوند خود به جنگ بپردازد، وسعت مکانی خود را از دست میدهد. زیرا هر کس فامیل داشته باشد، در هر جایی رفیقی و یاری برای اوست، ولی با از دست دادن آنها، خود را محصور در مکان خود میکند، و حیطه نفوذ خود را از دست میدهد.
کی مصلحت است … : جنگ با قزاق کار درستی نیست، ولی میترسم که این مسئله را به خان بگویم و با من دعوا کند.
اَلقِصّه: قید عربی، حاصل کلام، خلاصه، مخلص کلام. (لغ)
فرمان قَضا جَرَیان: حکمی که مانند قضا و قدر خداوندی، شخص ناگزیر از اطاعت آن باشد. (لغ)
ضَیق: اسم، تنگی. (لغ)
تکثیر: مصدر عربی، افزودن، بسیار کردن. (لغ)
غُجدوان: اسم خاص، دیهی بود بزرگ مانند شهری بر شش فرسنگی بخارا که از قریه های بخاراست و خواجه عبدالخالق غجدوانی عارف معروف قرن ششم هجری قمری در آنجا ولادت یافته، و هم در آنجا مدفون شده است. (احسن التقاسیم/ترجمه،ج۲،ص۳۸۶)
و التوفیق من الله واهب المنن: و توفیق از پروردگار بخشنده منتهاست.
۳-۱۱- ذکر نزول به قصبه غجدوان و واقعات آن منزل
رایات فرخنده آیات خاقانی، صباح روز دوشنبه از موضع بغازیده، متوجه صوب قصبه غجدوان شدند و درین یورت اکابر خراسان و بقایای مردم بخارا و اطراف ماوراءالنهر دستور یافته، همراه دستور اعظم خواجه صاحب دیوان به عزم توجه بخارا و مرو معاودت نمودند و حضرت اعلی خاقانی محفوف به جنود تأییدات سبحانی و مقرون به وفود نصر و ظفر و کامرانی وجهه ی عزم را صوب غجدوان ساخته و رایت بخت فیروز در مصاف دولت روزافزون برافروخته یمین و یسار مقرون به امراء کامکار و سرداران بلند مقدار که هر یک یگانه ی پهلوانان اعصار و سرآمد شجعان اقطار بودند. چون ملاحظه چنان حشمت پادشاهی مقرون به عبادت الهی و مشحون به علم و معارف غیرمتناهی نموده شد، در خاطر این حقیر خطور نمود که هلاکوخان هنگامی که رایت جهانگیری برافراخته و آثار رسوم سلطنت پادشاهان روزگار را برانداخته، روی توجه به جانب فتح ممالک عراق و آذربایجان کرد و خواجه طوسی به وجود او افتخار نموده مراکبت آن خان عالی شأن را سرمایه افتخار و موجب مکنت و استظهار خود میشمرد، هر چند او مصاحب پادشاهی عظیم الشأن بود و در آن ادوار کسی که در مکنت پادشاهی و اسباب جهانگشایی عدیل او بل قرین او باشد سمت وجود نداشت، فامّا هیهات از کجا تا بکجا شرف و افتخاری که این فقیر یافته به عزّ مراکبت و شرف مصاحبت عالی حضرت خان شیبانی که پادشاه خطه مسلمانی و خلیفه ی عرصه ی جهانبانی ست، با علم کامل کرم شامل جمع فرموده و با مکنت خانی تمکن در طرق آداب ایمانی فراهم آورده، این جامعیت هلاکوخان را از کجا حاصل بوده باشد. پس سزد که این فقیر فخر و شرف مراکبت و مجالست این حضرت را سرمایهی متاع مباهاه و افتخار خویش سازم و بدین پایه که از مدارج الطاف الهی یافتهام هر روز صد نوبت سر برافرازم که در تحت رایت عنایت چنین خلیفه دیندار که پیوسته عازم استیصال کفّار و متوجه قطع مواد فساد و افساد فجره و اشرار است حالا به صوب غزای قزاق روان شدهام درین معنی این رباعی به خاطر خطور کرد.
رباعیه
شد خواجه نصیر با هلاکو بجهان خان تو کجا چو خان من ای طوسی |
سر فتنه غارت و هلاک او بجهان ماننده خان من هلا کو بجهان |
القصّه چاشتگاه روز دوشنبه بیست و دوم شوال عالی حضرت خان صاحب اقبال به قصبه غجدوان رسیده جهت استمداد همّت و طلب بدرقه راه سعادت و ظفر بر دشمن با فوز به اعادت عزم زیارت خواجه کلان صاحب المناقب العلیه و المقامات السنیه خواجه عبدالخالق غجدوانی که مرشد کامل عصر خویش بوده فرمودند و درآن مزار کثیر الانوار به آداب زیارت اقدام فرموده، تلاوت کتاب الله المجید و نشر صدقات بر مجاوران آن مقدّس مزار نموده، انواع فواید و اصناف عواید در آن مجلس عالی از حیّز اختفا به منصّه ظهور آمد. و از این فقیر در تحقیقات مباحث علوم حقیقت انواع تفتیشات فرمودند و بعضی از فواید این منزل انشاء الله درین مقام مذکورشود و التوفیق من الله الاحد. (مهماننامه: ۶۰-۶۱)
توضیحات:
نزول: ر.ک ص۵۶/ س۳٫
قَصَبه: اسم عربی، ده. (لغ)
غُجدَوان: ر.ک ص۵۹/ س۳٫
رایات: ر.ک ص۵۶/ س۲٫
آیات: اسم عربی، جِ آیه، نشانها، علامتها. (لغ)
فرخنده آیات: دارای نشانهای مبارک.
برای دانلود متن کامل این فایل به سایت torsa.ir مراجعه نمایید. |