1389).
عوامل موثر در کاهش عمر پس از برداشت گل بریده ژربرا
علیرغم افزایش تولید و تقاضای گل بریده ژربرا، ماندگاری این گل به دلیل پژمردگی زودرس گلبرگها و خمیدگی گردن بسیار کوتاه است. افت کیفیت پس از برداشت در اغلب گیاهان زینتی از جمله گلهای بریده ژربرا در نتیجه یک یا چند عامل از جمله پژمردگی و ریزش گلبرگها و خمیدگی ساقه است. پژمردگی در اثر تنش آبی، بسته شدن مقطع برش تهساقه، مصرف و در نتیجه کمبود کربوهیدراتها و وجود میکروارگانیسمها در محلول گلجایی از دلایل اصلی کاهش عمر پس از برداشت گلهای بریدنی از جمله ژربرا است. بطور متوسط ماندگاری گل بریده ژربرا 8-7 روز گزارش شده است (مرتضوی و همکاران، 1386).
1-4- بیان مسئله و هدف از انجام تحقیق
از آنجا که گلهای بریده رز، داودی و ژربرا از مهمترین گلهای بریده در دنیا محسوب میشوند و مصرفکنندگان بسیار زیاد دارند لذا باید راهکارهایی جهت بالا بردن طول عمر گلجایی این گلها انجام گیرد که کم هزینه باشد، به راحتی انجام گیرد، احتیاج به تخصص زیاد نداشته باشد، در همه مکانها قابل انجام باشد، تابع زمان خاصی نباشد و نیاز ما را نیز برآورده کند. در قرن حاضر که کمبود آب و تولید غذا در جامعه جهانی اهمیت ویژهای پیدا کرده و ضرورت استفاده از آب به بهترین وجه ممکن، مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. همانطور که میدانیم یکی از نگرانیهای مناطق کم باران خشکسالی و کمبود آب است. در دهه 1950 بازیافت آب 4 برابر بیشتر از دهه قبلش بود. این افزایش سریع، ناشی از اثرات توسعه تکنولوژی خصوصاً افزایش زمینهای آبی، رشد صنعت، انرژی و ساخت سدهای بزرگ بود.
دانشمندان به2 راهکار مهم (تغییر ساختار فیزیکی و تغییر شیمیایی آب) روی آوردهاند. یکی از تغییرات در ساختار فیزیکی آب استفاده از آب مغناطیسی است.
هدف این آزمایش که شاید برای اولین بار انجام میشود مقایسه آبهای مختلف بخصوص آب مغناطیسی بر روی عمر پس از برداشت گلهای شاخه بریده رز، داودی و ژربرا و معرفی برترین تیمارهاست.
فصل دوم
بررسی منابع
2-1- شرایط دوام گل
بازرسانی گلهای شاخه بریده به وسیله کاهش کیفیت گلها محدود میگردد. اگر چه کیفیت ظاهری گلهای شاخه بریده انگیزه مشتری جهت انتخاب را افزایش میدهد، عمر پس از برداشت یا عمر گلجایی، عامل کلیدی جهت متقاعد شدن وی به خرید مجدد گلهای شاخه بریده خواهد بود (عبدالله زاده و همکاران، 1390).
در سال 1389 بیش از یک میلیارد گل شاخه بریده در کشور تولید شد که 40% این میزان ضایعات بوده است (رستمی و راحمی، 1390). علیرغم این که گلهای شاخه بریده در بین محصولات باغی ارزش اقتصادی زیادی دارند، اما جزو فسادپذیرترین آنها به حساب میآیند. تنفس بالا، حساسیت به آسیبدیدگی و فسادپذیری سریع آنها باعث گردیده که به مراقبت بیشتری در مرحله پس از برداشت نیاز داشته باشند (چاسوت و همکاران، 2003).
دلایل عمدهای که سبب کوتاه شدن عمر پس از برداشت گلهای بریده میشوند عبارتند از: کمبود مواد غذایی، حملهی باکتریها و قارچها، بلوغ معمول و پیر شدن گیاه، پژمردگی در اثر تنش آبی و بسته شدن آوندهای چوبی، صدمات فیزیکی شدید، تجمع اتیلن و مواد دیگر (هاشم آبادی و همکاران، 1386؛ کلاتهجاری و همکاران، 1387؛ علایی و همکاران، 2011). از بین عوامل محدود کننده عمر گلجایی گلهای بریده، انسداد سیستم آوندی و تامین آب مهمترین مشکل محسوب میشود که در ذیل بهطور مختصر به بررسی این عوامل میپردازیم:
2-1-1- تامین آب
آب مهمترین جز محلول نگهدارنده گلهای شاخه بریده است و تا سال 1970 تنها ماده جهت نگهداری گلهای شاخه بریده در امریکا بود. حفظ شادابی و تازگی گلهای بریده مهمترین مسئله در طول عمر پس از برداشت گلهای بریدنی است. در طول مدت نگهداری گلها در محلولهای نگهدارنده، اگر جذب آب کافی نباشد، گلها دچار پژمردگی شده و بازارپسندی خود را از دست میدهند. بنابراین جهت حفظ ماندگاری گلهای بریده باید جذب و انتقال آب توسط ساقه بدون اختلال صورت گیرد (وندورن، 1997؛ نل و رید، 2000؛ ادریسی، 1388).
شدت جذب آب به کشش حاصل از تعرق، دما و ترکیبات محلول در آن بستگی دارد. خالص نبودن آبهای مورد استفاده روی شادابی و جذب آب توسط گلها تاثیر سوء دارد. ترکیبات محلول در آب، دما و pH آب روی شادابی و جذب آب توسط گلها تاثیر میگذارند (گاستکارن، 1997).
بطور طبیعی آب دارای مقداری نمکهای غیر محلول است که در اکثر موارد موجب افزایش pH و سختی آب میشوند. از آنجا که جذب آب سنگین توسط ساقه بسیار کند بوده و علاوه بر این آبهای سنگین با تغییر پتانسیل اسمزی موجب کاهش جذب آب میشوند. بنابراین بهتر است مقدار نمکهای محلول در آب کم باشد تا جذب آب با مشکل مواجه نشود ( گاستکارن، 1997).
دما و pH آب نیز از عوامل تاثیر گذار بر ماندگاری گلهای بریده هستند. آبی با دمای 38 درجه سانتیگراد بهترین آب برای نگهداری گلهای بریده است. pH اسیدی در حدود 5-5/3 برای محلول نگهدارنده مناسب بوده و موجب جذب راحت و سریع آب توسط گل بریده میشود (گاستکارن، 1997).
پس از تامین آب مناسب برای نگهداری گلهای بریده، انسداد آوندهای چوبی موجب بروز مشکل در جذب آب توسط ساقههای بریده میشوند که در ذیل بهطور مختصر به توضیح این مهم میپردازیم:
2-1-2- انسداد آوندی
بیشتر گلهای بریده حتی وقتی در داخل آب قرار میگیرند علائم کمبود آب و پژمردگی را نشان میدهند. این تنش آبی نتیجهی انسداد آوندی و یا افزایش میزان تبخیر و تعرق است. انسداد آوندی عمدتا به دلیل رشد میکروارگانیسمها و قطع شدن جریان پیوسته آب داخل آوندها توسط حبابهای هوا3 ایجاد میشود (ادریسی، 1388؛ داسیلوا، 2003؛ هی و همکاران، 2006؛ هالوی و مایاک، 1981؛ ون دورن، 1997).
2-1-2-1- انسداد آوندها توسط هوا
وقتی جریان پیوسته آب داخل آوندهای چوبی گلهای بریده توسط هوا قطع میشود هوا کشیدن آوندها یا انسداد آوندی توسط هوا رخ داده است که نقش مهمی در کاهش جذب آب در گلهای بریده و ایجاد تنش آبی دارد. این مشکل اغلب در هنگام بریدن ساقه در هوا اتفاق میافتد و حرکت روبه بالای محلول در ساقه را با مشکل مواجه میکند و سرانجام موجب پژمردگی گلهای بریده میشود (ادریسی، 1388؛ رید، 2009).
برای حذف و مقابله با حبابهای هوا در ساقه گلهای بریده استفاده از بازبرش ساقه زیر آب، استفاده از محلولهای اسیدی (pH در حدود 3 تا 4)، فرو بردن ساقهها در محلول یا آب گرم با دمای 40 درجه سانتیگراد یا آب سرد با دمای صفر درجه سانتیگراد و تیمار کوتاه مدت با یک ماده ضدعفونی کننده پیشنهاد شده است (رید، 2009).
2-1-2-2- انسداد آوندها توسط میکروارگانیسمها
رشد میکروبها و پاتوژنها در محلول نگهدارنده گلهای بریده موجب انسداد سیستم آوندی و در نتیجه ایجاد تنش آبی میشود. عمدهترین میکروارگانیسمهای موجود در محلول نگهدارنده گلهای بریده باکتریها هستند که علاوه بر اختلال بر جذب آب با رهاسازی متابولیتهای سمی، توکسینها و آنزیمهای مضر موجب افزایش مقاومت هیدرولیکی ساقه و در نتیجه تحریک تولید اتیلن و القای واکنشهایی میشوند که نهایتا منجر به پژمردگی یا مرگ برنامهریزی شده سلول میگردد (ادریسی، 1388).
گستردگی انسداد ساقه با تعداد باکتریها در ساقه ارتباط دارد. گلهای بریده با بستن روزنهها و کاهش تعرق میتوانند مقاومت در مقابل جذب و در نتیجه کمبود آب را جبران کنند. بنابراین کاهش محسوس تورژسانس نشانه تعداد بسیار زیاد باکتریها و محدودیت شدید در جذب آب است (ادریسی، 1388).
راهکارهایی برای مقابله با انسداد آوندها توسط میکروارگانیسمها پیشنهاد شده است که با رعایت آنها میتوان این مشکل را تا حدودی رفع نمود از جمله این موارد میتوان به استفاده از آب مقطر برای ساختن محلولهای نگهدارنده، ضدعفونی کردن ظروف گلجا، استفاده از ظروف گلجا با رنگ روشن که آلودگی در آنها به راحتی قابل تشخیص باشد، افزودن مواد ضدعفونیکننده و میکروبکشها به محلول گلجا اشاره کرد (ادریسی، 1388؛ رید، 2009).
2-2- تیمار با ترکیبات تمدید کننده عمر گلجایی
در ادامه با توجه به تمرکز این تحقیق روی انواع آب جهت افزایش ماندگاری گلهای بریده به بررسی این آبها میپردازیم:
2-2-1- آب
آب خالص مایعی بیرنگ ، بی بو و عملاً بدون طعم است. در 100درجه سانتیگراد (در فشار یک جو) میجوشد و در صفر درجه سانتیگراد منجمد میشود. دماهای ذوب و جوش آب به میزان قابل توجهی از سایر مواد مولکولی بیشتر است. علّت آن را باید در ساختار و پیوندهای مولکولی آب جستجو کرد.
آب یک ترکیب قطبی است. فرمول ساختاری مولکول آب به صورت OH – OH نشان میدهد که دارای دو پیوند یگانه O-H است آب دارای خاصیت قطبی میباشد. یکی از خواص جالب آن قابلیت حل کردن مواد دیگر است (ویکیپدیا، 1392).
2-2-2- آب آشامیدنی (شهری)
برای تأمین نیاز مصرفی آب مورد نیاز انسان که آب شیرین است بیشتر از انباشت آب رودخانهها در پشت سدها استفاده میگردد. آب رودخانهها نیز از ذوب شدن برف و یخ و جریان عبور آب باران از زمینهای مجاور تأمین میگردد. در نتیجه جریان آب در هنگام عبور از زمین با نفوذ در آن با مقداری از املاح ترکیب میشود و وارد مسیر رودخانهها و در نهایت در جریان آب قرار میگیرد (علیزاده و همکاران، 1392).
آبی که ما مورد استفاده قرار میدهیم حاوی کاتیون و آنیون میباشد که مهمترین آنها کلسیم، منیزیم، سدیم، بی کربنات، سولفات، کلر و نیترات است. همچنین EC و pH نیز اهمّیت فراوانی دارد. غلظت یونهای موجود کیفیّت آب را تعیین میکند. آبی که در شهرها مورد استفاده قرار میگیرد رسوبزدایی و مورد استفاده قرار میگیرد و از سختی آن کاسته نمیشود (علیزاده و همکاران، 1392).
2-2-3- آب دیونیزه
آب دیونیزه یا آب یونزدوده4 آب مقطری که علاوه بر گذراندن مراحل تقطیر، توسط رزینهای تبادلگر یونی یا روشهای دیگر (مثل اسمز معکوس5) یونزدایی نیز شده باشد. در واقع آب یونزدوده همان آب مقطر است که قبل یا طی تقطیر و یا حتی بعد از آن، با افزودن مراحلی مثل گذراندن از رزین تبادلگر یونی میزان یونهای آن به کمترین مقدار رسیده باشد (ویکیپدیا، 1392).
شکل 2-1- سیستم تهیه آب دیونیزه
2-2-4- آب مقطر
آب مقطر آبی است که ناخالصی آن توسط تقطیر گرفته شده باشد. در اثر حرارت آب جوش میآید و تبخیر میشود، بخار آب در اثر عبور از ستون مبرد و تماس با آب سرد مایع شده و وارد ظرف جمعآوری میشود. معمولاً عمل تقطیر به منظور افزایش خلوص دوبار صورت میگیرد تا آب مقطر بدست آید.
پس از تبخیر آب، مواد آلی غیر فرّار و یونها در ظروف اوّلیه باقی میماند، ولی ممکن است مقدار کمی یونهای کلر و گازهای فرّار در آب محصور و وارد آب مقطر شده باشند (ویکیپدیا، 1392).
شکل 2-2- سیستم تهیه آب مقطر
2-2-5- آب مغناطیسی
آبی که از یک میدان مغناطیس طبق محاسبات معیّن عبور کند و در نتیجه آن خواص فیزیکی و شیمیایی آب تغییر و بهبود یابد به آن آب مغناطیسی گویند. مدّت زمان ماندگاری آب از 8 الی 48 ساعت است. واحد اندازه گیری آن تسلا و دستگاه اندازه گیری آ