چنین حالتی زمانی میسر است که کتابخانهها بتوانند این خدمات را فراهم کنند و کتابداران و کاربران را از نحوه دسترسی و استفاده از این منابع آگاه کنند. کاربران را جهت پیدا کردن منابع مورد نیازشان، گامهای بعدی پس از نیافتن منبع مورد نظرشان و نحوه استفاده از رایانهها را آموزش دهند. همچنین کاربران را از وجود منابعی که در کتابخانه وجود دارد یا اینکه به آنها دسترسی شبکهای یا اینترنتی دارد، آگاه کنند(زاهنیر، ۱۹۹۳).
به طور کلی، میتوان بیان کرد، نظارت بر استفاده از اینترنت به طور مثبت، پیشبینی کننده بعد راحتی و اعتماد بهنفس در هنگام استفاده از کتابخانه است، زیرا نگرش مثبت به اینترنت در بعد نظارت و استقلال در استفاده، این توانایی را به افراد میدهد که بتوانند بهطور مستقل به استفاده از اینترنت بپردازند و از بهترین روش استفاده از اینترنت در هنگام بروز مشکلات احتمالی آگاهی داشته باشند.
۵-۴- پیشبینی بعد اضطراب عمومی کتابخانهای و فرایند جست وجوی اطلاعات بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی
در پیشبینی بعد اضطراب عمومی کتابخانهای و فرایند جست وجوی اطلاعات بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی، نتایج پژوهش نشان داد، که با ورود همزمان ابعاد نگرش اینترنتی به معادله رگرسیون دو بعد رفتاری و عاطفی، به صورت مثبت پیشبینی کننده بعد اضطراب عمومی کتابخانهای و فرایند جست وجوی اطلاعات هستند. مروری بر نتایج تحقیقات انجام شده توسط سایر پژوهشگران حاکی از آن بود که بین ابعاد نگرش و ابعاد اضطراب ارتباط معناداری وجود دارد(برای مثال، جیربک، مایر و کوردیناک، ۲۰۰۱؛ آنوگبوزی،۱۹۹۳؛ کیفر، ۱۹۹۳؛ جیکوب سان و مارک، ۱۹۹۵؛ آنوگبوزی، ۱۹۹۶؛ جیائو و آنوگبوزی، ۱۹۹۷؛ کولتاو، ۱۹۸۸،۱۹۹۱؛ میزراچی و شوهام، ۲۰۰۴).
در تفسیر نقش پیشبینی کنندگی بعد رفتاری، چنین میتوان بیان نمود که افرادی که میدان دید مثبتی نسبت به اینترنت دارند و از نقش مفید اینترنت در کسب اطلاعات مناسب و مفید آگاه هستند، در هنگام استفاده از کتابخانه، کمتر دچار اضطراب کتابخانهای میشوند و در فرایند جست وجوی اطلاعات، میتوانند از طریق فن آوریهای روز به منابع مورد نظر خود دست یابند. چراکه منابع کتابخانهای تا اندازه زیادی متکی بر منابع پیوسته و ناپیوسته است که امکان دسترسی را برای دانشجویان فراهم میآورد.
این حالت زمانی میسر است که کاربران از خدمات پیوستهای که کتابخانه در اختیار دانشجویان بالاخص دانشجویان تحصیلات تکمیلی قرار میدهد آگاهی داشته باشند و بدانند که چگونه فرایند جست وجو و پژوهش را در کتابخانه شروع کنند. این موارد مستلزم برگزاری دورههای آموزشی در زمینه آگاهی از کتابخانه، بخشهای مختلف آن و منابع موجود در آن، میباشد(کاتلین، ۲۰۰۴).
بهطور کلی نگرش مثبت به اینترنت در بعد سودمندی آن، پیشبینی کننده اضطراب عمومی کتابخانهای میباشد، زیرا نگرش مثبت در این زمینه، به افراد کمک میکند که کارهای بیشتری را مطابق با علایق و تخیلات خود انجام دهند، میدان دید خود را وسعت بخشند و اطلاعات مفید و مناسبی را که به آن نیاز دارند، به دست آورند.
در زمینه نقش پیشبینی کنندگی بعد عاطفی، اینگونه میتوان تفسیر نمود که، نگرش مثبت نسبت به اینترنت در زمینههای استفادهی مفید از اینترنت در زمانی که شرایط آن فراهم شود، منجر به کاهش اضطراب عمومی کتابخانهای در هنگام فرایند جست وجوی اطلاعات میشود.
این مورد مستلزم بالابردن سطح منابع اینترنتی در زمینههای دانشگاهی و تحصیلی از طریق انتخاب منابع با ربط بالاتر به موضوعات مورد نیاز ، میباشد. همچنین ایجاد فرصتهای غیررسمی و سرگرمی نقش مؤثری خواهد داشت تا اینکه دانشجویان در هنگام استفاده از منابع اینترنتی کتابخانهای احساس کسالت نداشته باشند( شوهام و میزراچی، ۲۰۰۴). همچنین آموزش استفاده از این منابع، به بالارفتن اعتماد بهنفس و آگاهی از روند انجام پژوهشها، کمک خواهد کرد. برقراری این شرایط، نهایتاً باعث میشود که فرایند پیدا کردن اطلاعات مورد نیاز جهت انجام پژوهش کتابخانهای، به یک فرایند آسان و راحت برای دانشجویان تبدیل شود تا اینکه در هنگام استفاده از کتابخانه دچار اضطراب نشوند.
۵-۵- پیشبینی بعد موانع در ارتباط با کارکنان کتابخانه بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی
در پیشبینی بعد موانع در ارتباط با کارکنان کتابخانه بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی، نتایج پژوهش نشان داد، که با ورود همزمان ابعاد نگرش اینترنتی به معادله رگرسیون تنها بعد نظارت در هنگام استفاده از اینترنت، به صورت مثبت پیشبینی کننده بعد موانع در ارتباط با کارکنان کتابخانه است. مروری بر نتایج تحقیقات انجام شده توسط سایر پژوهشگران حاکی از آن بود که بین ابعاد نگرش و ابعاد اضطراب ارتباط معناداری وجود دارد(برای مثال، جیربک، مایر و کوردیناک، ۲۰۰۱؛ آنوگبوزی،۱۹۹۳؛ کیفر، ۱۹۹۳؛ جیکوب سان و مارک، ۱۹۹۵؛ آنوگبوزی، ۱۹۹۶؛ جیائو و آنوگبوزی، ۱۹۹۷؛ کولتاو، ۱۹۸۸،۱۹۹۱؛ میزراچی و شوهام، ۲۰۰۴).
در تفسیر نقش پیشبینی کنندگی بعد نظارت در هنگام استفاده از اینترنت برای بعد موانع در ارتباط با کارکنان کتابخانه، چنین میتوان بیان نمود که هر چه افراد نمرهی بالاتری از بعد نظارت بر استفاده از اینترنت داشته باشند به معنای تمایل کاربران اینترنت به استفاده مستقل و بدون کمک دیگران میباشد. این امر در کتابخانه در برابر کارکنان کتابخانه به ورطه ظهور میرسد. چراکه بعد موانع در برقراری ارتباط با کارکنان باعث کمک نگرفتن دانشجویان از کارکنان بخشهای مختلف کتابخانه از جمله امانت بین کتابخانهای، امانت، مرجع و بخشهای اطلاع رسانی میشود. از جمله این بخشها، بخش اطلاع رسانی خدمات اینترنتی و دسترسی به پایگاههای اطلاعاتی را فراهم میسازد. لذا، هرچه احساس نظارت بر استفاده در میان دانشجویان از نمرهی بالاتری برخوردار باشد، کمتر از کارکنان کتابخانه درخواست کمک میکنند( جیربک، مایر و کوردیناک، ۲۰۰۱).
این امر زمانی میسر و اصلاح میشود که نحوه استفاده از پایگاهها و در واقع دسترسی به منابع الکترونیکی از طریق دورههای مربوط، آموزش داده شود تا اینکه دانشجویان در حالی که خود به استفاده از این منابع آگاه هستند در صورت لوزم از کمک افراد و کارکنان مجرب کتابخانه در این زمینه بهره جویند. همچنین برگزاری کارگاههای روانشناسی به جهت کاهش اضطراب دانشجویان، ازجمله اضطراب کتابخانهای که ابعاد فن آوری را نیز شامل میشود، کمک شایانی خواهد کرد.
۵-۶- پیشبینی بعد درک اهمیت استفاده از کتابخانه بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی
در پیشبینی بعد درک اهمیت استفاده از کتابخانه بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی، نتایج پژوهش نشان داد، که با ورود همزمان ابعاد نگرش اینترنتی به معادله رگرسیون هیچکدام از ابعاد نگرش اینترنتی پیشبینی کننده بعد موانع در ارتباط با کارکنان کتابخانه نبود. این نتیجه با نتایج جیربک، مایر و کوردیناک، ۲۰۰۱؛ آنوگبوزی،۱۹۹۳؛ کیفر، ۱۹۹۳؛ جیکوب سان و مارک، ۱۹۹۵؛ آنوگبوزی، ۱۹۹۶؛ جیائو و آنوگبوزی، ۱۹۹۷؛ کولتاو، ۱۹۸۸،۱۹۹۱؛ میزراچی و شوهام، ۲۰۰۴، ناهمسو میباشد.
در تفسیر این عدم همسویی و معنادار نشدن این پیشبینی چنین میتوان بیان نمود که بعد درک اهمیت استفاده از کتابخانه به راحتی دانشجو در استفاده از کتابخانه مربوط میباشد. بهعبارتی مبین آگاهی دانشجو از خدمات ارائه شده توسط کتابخانه و استفاده از آنها است. لذا ابعاد نگرش اینترنتی شامل سودمندی، عاطفی، نظارت در استفاده و رفتاری نقشی در پیشبینی این بعد نمیتوانند نقشی داشته باشند.
۵-۷- پیشبینی بعد راحتی با فنآوری موجود در کتابخانه بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی
در پیشبینی بعد راحتی با فن آوری موجود در کتابخانه بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی، نتایج پژوهش نشان داد، که با ورود همزمان ابعاد نگرش اینترنتی به معادله رگرسیون تنها بعد عاطفی، به صورت مثبت پیشبینی کننده بعد راحتی با فن آوری موجود در کتابخانه است. مروری بر نتایج تحقیقات انجام شده توسط سایر پژوهشگران حاکی از آن بود که بین ابعاد نگرش و ابعاد اضطراب ارتباط معناداری وجود دارد(برای مثال، جیربک، مایر و کوردیناک، ۲۰۰۱؛ آنوگبوزی،۱۹۹۳؛ کیفر، ۱۹۹۳؛ جیکوب سان و مارک، ۱۹۹۵؛ آنوگبوزی، ۱۹۹۶؛ جیائو و آنوگبوزی، ۱۹۹۷؛ کولتاو، ۱۹۸۸،۱۹۹۱؛ میزراچی و شوهام، ۲۰۰۴).
در تفسیر نقش پیشبینی کنندگی بعد عاطفی نگرش اینترنتی، افرادی که در طول استفاده از اینترنت، نگرش مثبتی و احساس اضطراب پایینتری دارند، به عبارتی درک مثبتی نسبت به کاربرد فن آوری دارند، در مدت زمان استفاده از فنآوری احساس راحتی بالاتری میکنند.
این امر مستلزم این مطلب است که آگاهی کافی درمورد فنآوریهای موجود در کتابخانه شامل فهرست پیوسته[۱۱۹]، پایگاههای اطلاعاتی پیوسته و توانایی دانشجو برای استفاده از منابع ناپیوسته[۱۲۰] ، بهوسیلهی برگزاری دورههای آموزشی، آموزشهای دانش مدار بههمراه آموزشهای رایانهای، افزایش پیدا کند تا کابران در طول استفاده از اینترنت، بر کاری که انجام میدهند تسلط داشته باشند. بدین معنی که بتوانند از فرصت بهدست آمده جهت کار با فنآوری، نهایت استفاده را ببرند و به هدف و نیاز خود برسند. نهایتاً کاربر هنگام استفاده از رایانههای موجود در کتابخانه، فهرست پیوسته کتابخانه و وب سایت کتابخانه احساس راحتی میکند. همچنین آموزش نحوه استفاده از رایانهی شخصی جهت دسترسی به وب سایت و منابع کتابخانه، منجر به ایجاد درک مثبت نسبت به فنآوری و اینترنت میگردد. چراکه که کاربر بدون حضور در کتابخانه میتواند از وجود منابع مختلف در کتابخانه آگاه گردد. در مورد پایگاههای اطلاعاتی که کتابخانه مشترک آنها میباشد نیز آموزش نحوه دسترسی به آن از راه دور، به نگرش عاطفی مثبت به اینترنت منجر خواهد شد(کلوباس و کلید، ۲۰۰۰).
به طور کلی میتوان بیان کرد، بعد عاطفی نگرش اینترنتی بهطور مثبت، پیشبینی کننده بعد راحتی با فن آوری موجود در کتابخانه است، زیرا نگرش مثبت به اینترنت در بعد نظارت عاطفی، این کمک را به کاربر میدهد که با بالابردن درک و احساس مثبت خود از فن آوریهای کتابخانهای و اینترنت، میتوانند با اعتماد بهنفس بیشتری از اینترنت استفاده کنند و راحتتر به اهداف علمی خود برسند.
۵-۸- پیشبینی بعد راحتی با کتابخانه به عنوان یک مکان فیزیکی بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی
در پیشبینی بعد راحتی با کتابخانه به عنوان یک مکان فیزیکی بر اساس ابعاد نگرش اینترنتی، نتایج پژوهش نشان داد، که با ورود همزمان ابعاد نگرش اینترنتی به معادله رگرسیون دو بعد رفتاری و نظارت در هنگام استفاده از اینترنت، به صورت مثبت پیشبینی کننده بعد راحتی با کتابخانه به عنوان یک مکان فیزیکی هستند. مروری بر نتایج تحقیقات انجام شده توسط سایر پژوهشگران حاکی از آن بود که بین ابعاد نگرش و ابعاد اضطراب ارتباط معناداری وجود دارد(برای مثال، جیربک، مایر و کوردیناک، ۲۰۰۱؛ آنوگبوزی،۱۹۹۳؛ کیفر، ۱۹۹۳؛ جیکوب سان و مارک، ۱۹۹۵؛ آنوگبوزی، ۱۹۹۶؛ جیائو و آنوگبوزی، ۱۹۹۷؛ کولتاو، ۱۹۸۸،۱۹۹۱؛ میزراچی و شوهام، ۲۰۰۴).
در تفسیر نقش پیشبینی کنندگی بعد رفتاری از ابعاد نگرش اینترنتی، میتوان اینگونه بیان کرد که اگر کاربران درک مثبتی از سودمندی اینترنت داشته باشند، یعنی به نقش مثبت اینترنت در کسب اطلاعات مفید و مناسب، اعتقاد داشته باشند، با کتابخانه نیز که یکی از جلوههای استفاده از اینترنت و فن آوری است، احساس راحتی میکنند. همانطور که مشاهده میشود، امروزه اینترنت جزء لاینفک کتابخانهها شده است و کتابخانهها از این طریق بسیاری از خدمات خود را ارائه میدهند. کاربری که وارد کتابخانه میشود در مرحله اول جست وجوی هر منبعی که مورد نیازش است، باید با نحوه کار کردن با رایانههای موجود در بخش جست وجوی منابع کتابخانه، آشنا باشد. در اینجاست که لزوم برگزاری دورههای بازدید از کتابخانه و دورههای آموزش استفاده از بخشهای مختلف کتابخانه، اهمیت پیدا میکند. چراکه درک مثبت از کاربرد فن آوری و کارکردهای اینترنت، باعث راحتی با کتابخانه به عنوان یک مکان فیزیکی، که ارائه دهنده خدمات رایانهای و اینترنتی نیز میباشد، میگردد.
این امر منجر به این مطلب میشود که کاربران، کتابخانه را یک مکان امن و راحت برای فعالیتهای علمی خود از جمله فرایند جست وجوی اطلاعات و مطالعه بدانند و به طور کلی احساس راحتی نمایند و این گمان منفی را نداشته باشند که کتابخانه یک مکان بزرگ و گیجکننده است.
در مورد تفسیر نقش پیشبینی کنندگی بعد نظارت در هنگام استفاده از اینترنت از ابعاد نگرش اینترنتی، ابتدا چنین باید بیان کرد که این بعد، به طور منفی، پیشبینی کننده بعد راحتی با کتابخانه به عنوان یک مکان فیزیکی است. یعنی هرچه احساس استقلال و اعتماد بهنفس کمتری در استفاده از اینترنت در کاربران وجود داشته باشند بیشتر با کتابخانه احساس راحتی میکنند. زیرا کتابخانه یک مکان عمومی است که به کاربران ارائه خدمات میدهد. این امر مستلزم برقراری ارتباط در سطوح مختلف با کارکنان کتابخانه میباشد. یعنی افرادی که متکی به خود نمیباشند و برای انجام کارهای خود ترجیح میدهند از نظرات افراد مجرب و کارآمد استفاده کنند، بیشتر با کتابخانه احساس راحتی میکنند و کتابخانه را مکانی امن و راحت برای پرداختن به فعالیتهای پژوهشی و مطالعاتی خود میدانند.
بهطور کلی میتوان گفت نقش مثبت بعد رفتاری و احساس نظارت منفی در هنگام استفاده از اینترنت، یعنی نگرش مثبت به مفید بودن اینترنت و احساس اعتماد بهنفس و استقلال پایین در هنگام استفاده از اینترنت، پیشبینی کننده بعد راحتی با کتابخانه به عنوان یک مکان فیزیکی است که ارائه دهندهی خدمات اطلاعاتی در بخشهای اطلاعرسانی و اینترنتی است.
۵-۹- یافتههای جانبی پژوهش
یافتههای این پژوهش نشان داد از میان ابعاد نگرش اینترنتی، ابعاد سودمندی اینترنت، عاطفی، نظارت در هنگام استفاده از اینترنت و رفتاری به موارد متعدد پیشبینی کننده ابعاد اضطراب چندبعدی کتابخانهای هستند. به جز بعد درک اهمیت استفاده از کتابخانه که هیچکدام از ابعاد نگرش اینترنتی قادر به پیشبینی آن نبودند.
یافتههای جانبی پژوهش حاضر مبنی بر بررسی تفاوت جنسیتی در متغیر اضطراب چندبعدی کتابخانهای، چنین نشان داد که تنها در بعد راحتی و اعتماد بهنفس در هنگام استفاده از کتابخانه، در بین ابعاد اضطراب چندبعدی کتابخانهای، بین دختران و پسران تفاوت معنادار وجود دارد. بهطوری که با توجه به میانگینهای گزارش شده، عملکرد پسران در این بعد بهتر از دختران بوده است.
در تفسیر این مطلب میتوان چنین بیان کرد که تاکنون پژوهشهای گوناگونی در خصوص رابطه جنسیت و اضطراب در آموزش عالی انجام شده است. نتایج اکثر پژوهشها بیانگر این امر است که زنان نسبت به مردان، بیشتر در معرض اضطراب در محیطهای علمی، خصوصاً اضطراب پژوهش قرار دارند و سطح بالاتری از اضطراب را تجربه میکنند. دلایل این امر ویژگیهای روحی و عاطفی زنان و مقایسه تولیدات علمی خود با سایر افراد در محیط علمی بیان شده است. این در حالی است که ریچارد و کریشوک[۱۲۱] (۱۹۸۹) در پژوهش خود رابطه معناداری میان جنسیت و اضطراب پژوهش مشاهده نکردهاند(دوا، ۱۹۹۴؛ اسمیت، اندرسون و لاوریچ، ۱۹۹۵؛ اشلی، ۲۰۰۴؛ به نقل از عرفانمنش و دیدگاه، ۱۳۸۸).
همچنین در پژوهشهای مشابه همچون شعبانی، خدیوی (۱۳۸۳) و جوکار، طاهریان (۱۳۸۷) جنسیت تأثیری بر اضطراب کتابخانهای نداشته است. در پژوهشهای جیائو و آنوگبوزی (۱۹۹۶) و انور و همکاران (۲۰۰۴) جنسیت میتواند بر اضطراب کتابخانهای تأثیر بگذارد.
۵-۱۰- کاربرد نظری و عملی تحقیق
پژوهش حاضر در حوزه نظری و عملی از کاربردهایی برخوردار است. در حوزه نظری میتوان عنوان نمود، شناخت عوامل تأثیرگذار بر اضطراب کتابخانهای نزد محققان این حوزه علمی حائز اهمیت است. پژوهش حاضر نشان داد که نگرش اینترنتی از عوامل مرتبط با ابعاد اضطراب چندبعدی کتابخانهای است. مرور مطالعات پیشین در زمینه اضطراب چندبعدی کتابخانهای و نگرش اینترنتی، نشان دهنده آن است که تاثیر نگرش اینترنتی بر اضطراب کتابخانهای در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی کمتر مورد توجه محققان بوده است. یافتههای تحقیق حاضر در راستای گسترش دانش سازمان یافته درباره نگرش اینترنتی و اضطراب کتابخانهای بود و نشان میداد که افراد با نگرش اینترنتی مثبتتر از اضطراب کتابخانهای کمتری در هنگام استفاده از کتابخانه و فرایند جست وجوی اطلاعات برخوردارند.
برای دانلود متن کامل این فایل به سایت torsa.ir مراجعه نمایید. |